دستگاه گوارش طیور (بخش چهارم)

از آنجا که شناخت دستگاه گوارش طیور برای سلامت، بهبود تغذیه و رشد طیور بسیار حائز اهمیت است این مطلب کامل را برایتان تهیه کردیم. در بخش های قبلی، بخش پروکسیمال، دیستال، غدد بزاقی، حفره ها، زبان، پیش معده، سنگدان، روده، لایه مخاطی، سلول های گابلت و بقیه سلول ها را بیان کردیم. در ادامه بخش های دیگر دستگاه گوارش طیور را خواهید شناخت:

لایه ماهیچه ای:

این بخش از روده کوچک دارای ماهیچه صاف حلقوی داخلی و طولی خارجی می باشد همچنین شبکه عصبی در این قسمت نیز یافت می شود لایه سروزی، خارجی ترین لایه روده است که به مزنتری متصل شده است و از نوع بافت همبند سست به همراه عروق خونی و رشته های عصبی می باشد.

مطالعات نشان می دهد که از ۴ تا ۱۰ روزگی ، تعداد و اندازه پرزها افزایش می یابد و روند افزایشی در طی این مدت در ژژونوم و ایلئوم بیشتر از دوازدهه می باشد، دوازدهه به خاطر ارتفاع زیاد و ضخامت پرزهایش نسبت به ژژونوم قابل تشخیص تراست ، هر چند که ژژونوم نیز به نوبه خود دارای پرزهای بلند و ضخیم تری نسبت به ایلئوم می باشد. نمو روده تا ۲ روز پس از تفریخ کم بوده ولی پس از آن به طور سریعی در همه قسمت های روده شکل می گیرد، در دوازدهه پس از ۷ روزگی ، حجم پرزها به یک حد ثابتی می رسد ، اما در ژژونوم و ایلئوم ، این روند رشد تا ۱۴ روزگی ادامه می یابد، از لحظه تفریخ تا ۱۲ روزگی ، در ژژونوم و ایلئوم ناحیه سطحی پرزها از روز ۴ به بعد افزایش نشان داد، تعداد پرزها در هر برش عرضی از روده بر خلاف ایلئوم در دوازدهه و ژژونوم روند افزایشی نشان داد، در زمان تفریخ هر سه بخش روده دارای سطح جانبی یکسان بودند که تا ۷۲ ساعت روند افزایشی مشابهی را نشان دادند، اما پس از این مرحله سطح جانبی ژژونوم نسبت به بقیه قسمت ها بیشتر افزایش یافته و مقدار افزایش به دو برابر بقیه بخش ها رسید.

در خوکچه های جوان ، سلول های اپیتلیال ، حداکثر ۱۰-۳ روز عمر دارند ، این سلول ها شامل ، سلول های جذب کننده، سلول های گابلت تولید کننده موسین ، سلول های پانت تولید کننده پپتید ضد باکتریایی و سلول های اینترواندوکرین هستند، در این سلول ها سنتز پروتئین و متابولیسم گلوتامین بالاست ، بویژه در سلول های گابلت ، مقدار زیادی از مواد مغذی برای سنتز موسین ها استفاده می شود که این موسین ها جزء مهم ترشحات آندوژنوس هستند.

بیشترین هضم کربوهیدرات ها در ژژنوم اتفاق می افتد. آلفا آمیلاز توسط لوزالمعده به درون دوازده ترشح می شود و پیوندهای آلفا ۱ و ۴ در دو طرف نواحی اتصالی ۱ و ۶ هیدرولیز شده و مالتوز و ایزومالتوز تولید کرده که توسط مالتاز و ایزومالتاز مترشحه از غشاء مخاطی روده تجزیه می شود. همچنین ساکاراز، ساکارز را به گلوکز و فروکتوز و لاکتاز ، لاکتوز را به گلوکز و گالاکتوز تبدیل می نماید. با افزایش سن پرنده فعالیت آنزیمی افزایش می یابد، اما تنوع زیادی در مقادیر گزارش شده دیده می شود.

پیش معده اولین مکان تجزیه پروتئین هاست و بلافاصله پس از مصرف غذا انعکاس تحریکی عصب واگ در مخاط معدی به وجود می آید، که موجب آغاز ترشح شیره معده (اسید کلریدریک و زایموژنی به نام باعث تبدیل پپسینوژن به پپسین می شود و همچنین کاهش pH پپسینوژن ) در پیش معده می شود که کاهش اسیدیته، سبب آزادسازی هورمون گاسترین شده و این هورمون ترشح بیشتر اسیدکلریدریک را باعث می شود. لوزالمعده شیره ای حاوی زیموژن هائی از قبیل تریپسینوژن ترشح می کند که بوسیله انتروکیناز مترشحه از مخاط روده به تریپسین تبدیل می شود و بعد از این مرحله واکنش مذکور به صورت خودکار ادامه می یابد و تریپسین به وجود آمده عمل فعال سازی بقیه زیموژن ها را انجام می دهد.

هضم چربی در جوجه در روده کوچک صورت می گیرد و ترشح لیپاز در بین روزهای ۴ تا ۲۱ پس از تفریح تقریبا افزایشی معادل ۱۰۰ برابر نشان می دهد. هضم چربی ها با امولسیفیه شدن توسط نمک صفراوی مترشحه از کیسه صفرا به داخل روده کوچک تشدید می شود. لیپاز در سطح میان روغن و آب عمل کرده و چربی های امولسیون شده را به اسیدهای چرب، منوگلیسیریدها و گلیسرول می شکند و کلسترول استراز مترشحه از لوزالمعده، استرهای کلسترول و اسیدهای چرب را به کلسترول و اسیدهای چرب آزاد هیدرولیز می کند.

ویتامین های محلول در چربی تحت فرآیندهای هضمی مشابه تری گلیسیریدهای جیره عمدتا در روده کوچک جذب می شوند. جذب ویتامین ها عمدتا در ابتدای روده کوچک صورت می گیرد و اغلب ویتامین های محلول در آب به آنزیم ویژه ای برای تبدیل از حالت موجود در مواد خوراکی به حالت قابل جذب نیاز دارند. در روده ی باریک، جنبه هایی که بیشترین تغییرات را در بین گونه های مختلف دارا می باشند عبارتند از طول آن، اندازه و شکل ویلی ها و میزان کلونیزه شدن ایلئوم توسط میکروارگانیسم ها. در یک نوع پرنده نیز هر سه عامل فوق بسته به ترکیب جیره ی مصرفی، می توانند تغییر کنند. طول روده ی باریک نسبت به طول بدن در علف خواران و دانه خواران بیشتر و در گوشتخواران، شهد خواران و میوه خواران، کمتر می باشد.

سکوم ها

سکوم ها بلافاصله پس از اتصال روده ی باریک به راست روده، از راست روده منشاء می گیرند. در گونه هایی که دارای سکوم می باشند، رایج ترین شکل مشاهده شده، حضور دو عدد سکوم تقریبا هم اندازه با دریچه ی مجزا به سمت راست روده می باشد. سکوم ها در علف خواران و همه چیز خواران، بسیار توسعه یافته و به عنوان محلی برای تخمیر میکروبی کربوهیدراتهای پیچیده ای که در مقابل هضم در قسمت های فوفانی روده مقاومت کرده اند، عمل می کند.

در بعضی گونه ها، سکوم ها ممکن است به عنوان محلی جهت جذب آب و نیتروژن عمل کرده ویا در سیستم ایمنی نقش داشته باشند. مرغ در هریک از سکومهای خودداری سه ناحیه مجزا می باشد: بخش ابتدایی، بخش میانی، و بخش انتهایی. بخش ابتدایی دارای ویلی های توسعه یافته صاحب تعداد زیادی میکروویلی، سلول های لنفی در لایه لامینا پروپریا و تعداد زیادی سلول گابلت دریافت پوششی خود می باشد. همچنین لوزه های سکومی که مجموعه ای گره های لنفاوی متراکم می باشد، در بخش ابتدایی وجود داشته و با چشم غیر مسلح قابل مشاهده اند.

راست روده

قطعه ای از روده که در فاصله ی محل اتصال سکومها تا کلواک قرار گرفته، راست روده نامیده می شود. واژه ی دیگری که گاهی اوقات برای این قسمت استفاده می شود، کولون است. در مقایسه با روده ی بزرگ پستانداران، این قسمت در طیور بسیار کوتاه و کم قطر بوده و بنابراین در طیور، نمی توان این قسمت را روده ی بزرگ نام نهاد. در حقیقت، قطر راست روده در پرندگان معمولا کمتر از دئودنوم بوده و در باسترک توت خوار اروپایی، کبوتر، مرغ و بلدرچین ژاپنی طول راست روده به ترتیب ۱ و ۳ و ۴ و ۵ درصد از کل طول روده را تشکیل می دهد.

کلواک

راست روده محتویات خود را به درون کلواک تخلیه می کند. کلواک نسبت به راست روده، دارای قطر بسیار بیشتری می باشد. کلواک به عنوان محلی جهت ذخیره ی ادرار و مدفوع عمل کرده و مجاری ادراری و تولید مثلی به آن منتهی می شوند. دو چین مخاطی کلواک را به سه بخش تقسیم می کند: کوپرودئوم، پروکتودئوم و اورودئوم. بخش قدامی کلواک (کوپرودئوم)، راست روده را در یافت کرده و بخش میانی (اورودئوم)، میزنای ها و مجاری سیستم تولید مثلی را دریافت می کند. خلفی ترین ناحیه (پروکتودئوم) از طریق مخرج به خارج راه پیدا می کند. چنین مخاطی که جداکننده ی کوپرودئوم از اورودئوم می باشد، می تواند به صورت یک دیافراگم از حرکت مدفوع به سمت اورودئوم جلوگیری کند. هنگام نیاز به دفع، این دیافراگم به سمت مخرج امتداد یافته و اجازه می دهد که مدفوع بدون عبور از اورودئوم و پروکتودئوم و آلوده سازی آن ها، دفع شود.

مقعد معمولا یک شکاف عرضی است که در بخش پشتی و شکمی، دارای لبهایی است که به داخل پروکتودئوم امتداد می یابند. پروکتودئوم و مقعد توسط ماهیچه های اختیاری احاطه شده که تشکیل یک اسفنگتر را می دهند. ماهیت اختیاری این ماهیچه ها، این امکان را به پرنده می دهد که زمان دفع را بصورت نسبی تحت کنترل خود داشته باشد. هنگام دفع، لبهای پشتی و شکمی مخرج تا اندازه ای به سمت بیرون برگشتگی یافته و روزنه ای را جهت عبور مدفوع و ادرار تشکیل می دهند. سیستم جمع آوری خون در مرغ خون سیاهرگی حاصل از دئودنوم و بخش هایی از سکومها و ایلئوم، به سیاهرگ معدی- لوزالمعده ای- دوازدهه ای می ریزد.

خون سیاهرگی حاصل از ژژونوم و باقیمانده ی سکومها و ایلئوم به سیاهرگ مزنتریک کرانیال و خون سیاهرگی حاصل از راست روده به سیاهرگ مزنتریک دمی می پیوندد. این سه سیاهرگ پس از پیوستن به همدیگر سیاهرگ پرتال کبدی را تشکیل می دهند. سیاهرگ پرتال چپ، خون قسمت هایی از پیش معده و سنگدان را جمع آوری می کند. این دو سیاهرگ پرتال، مواد مغذی جذب شده از دستگاه گوارش را به کبد انتقال می دهند. مواد معدنی در مخلوط هضمی با قندها، اسیدهای آمینه، و سایر کربوهیدرات ها به راحتی تشکیل کیلات حل می شوند. برخی از کیلات های مواد معدنی امروزه به pH داده و این کیلات ها در ژژنوم و ایلئوم با تغییر عنوان مواد افزودنی به جیره اضافه می شوند. قابلیت دسترسی فسفر در مواد گیاهی تا حدود زیادی به سهم نسبی اسید فایتیک بستگی دارد. بین ۵۰ تا ۷۰ درصد فسفر آلی جیره های طیور به شکل فیتات می باشد که بعلت عدم حضور آنزیم فیتاز درون زادی برای پرندگان غیر قابل دسترس است.

 

بخش اول را می توانید در اینجا بخوانید

بخش دوم را می توانید در اینجا بخوانید

بخش سوم را می توانید در اینجا بخوانید

 

مطالب مرتبط:



دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *