مروری بر بیماری های مهم صنعت شترمرغ در ایران

 

مقدمه

هرگونه تغییر در انجام اعمال فیزیولوژیک بدن منجر به بروز بیماری در شترمرغ می شود.

عوامل عفونی مختلف مانند ویروس ها ، باکتری ها ، قارچ ها ، انگل ها و همچنین عوامل

غیر عفونی مانند کمبودهای تغذیه ای و مشکلات متابولیک می توانند عامل بروز بیماری در

گونه های مختلف جانوری باشند.

پرورش صنعتی شترمرغ سابقه طولانی در ایران ندارد و از سال ۱۳۷۸ با ورود گله های مولد ،

تخم مرغ نطفه دار و جوجه یک روزه از کشورهای آفریقای جنوبی ، زیمبابوه ، کانادا ، هلند ،

بلژیک ، ترکیه و اسپانیا آغاز گردید .همچنین کلیه نژادهای تجاری شترمرغ شامل گردن سیاه آفریقایی ،

گردن آبی و گردن قرمز به کشور وارد گردیده و موجود می باشد .لذا به دلیل آمیخته گری نژادی ،

نژاد خالص بندرت در کشور یافت میشود.

انواع نژادها

شترمرغ به عنوان بزرگترین پرنده جهان شناخته شده است.

ارتفاع یک نر بالغ در حالت ایستاده ۲/۱ -۲/۷ متر می باشد .

وزن شتر مرغ بالغ با توجه به نژاد آن بین ۸۶ – ۱۴۵ کیلوگرم متغیر است.

اسم گونه این جانور struthiocamelus  می باشد. شترمرغ تنها گونه زنده از

خانواده struthionidea است .در قرن بیستم ۵ گونه مختلف از شترمرغ ماسایی ، شترمرغ سومالی ،

شترمرغ جنوب آفریقا  ، شترمرغ های شمال آفریقا  شترمرغ های عربی معرفی شدند .

نژادهای تجاری و پرورشی شامل : نژاد گردن قرمز ، نژاد گردن آبی و نژاد گردن سیاه میباشد.

خصوصیات عمومی

شترمرغ فاقد قدرت پرواز است . قد بالغ آن با توجه به جنسیت بین ۲-۳ متر است.

وزن پرنده بالغ بین ۱۱۰ الی ۱۶۰ کیلوگرم متغیر است.

بدن پرنده نر با پرهای سیاه پوشیده شده و پرهای دمی نیز سفید رنگ هستند

بدن پرندگان ماده دارای پرهای خاکستری است. شترمرغ در هر پا دو انگشت دارد

و سرعت دویدن آن بدلیل داشتن پاهای کاملا عضلانی ۴۰-۶۴ کیلومتر بر ساعت است.

بیماریها

به استثنای تعدادی انگل ، هیچ یک از بیماری های مسری و عفونی شترمرغ اختصاصی این پرنده نیستند

و عفونت های این پرنده از سایر پرنده ها و پستانداران نشات می گیرد .

شترمرغ اغلب حساسیت کمتری به این عوامل عفونی در مقایسه با میزبانهای اصلی آن ها دارد .

ازاین رو نیاز به یک سری عوامل مستعد برای بروز نیاز می باشد.

بدشکلی های پا

جوجه های جوان فرآوان دچار مشکلات پا هستند .

عارضه پاهای باز براثر لغزندگی کف جایگاه و یا بزرگ بودن بیش از حد کیسه زرده اتفاق می افتد.

در صورت تشخیص به موقع عارضه ، با مهار پاهای جوجه به یکدیگر توسط کش به طوری که بتواند

با قدم های کوتاه راه برود . می توان به درمان آن امیدوار بود.

پنجه های پیچ خورده احتمالا بر اثر سطوح نامناسب جایگاه و یا کمبود برخی ویتامین ها  ایجاد می گردد.

این عارضه را می توان با بستن آتل درمان کرد. در عارضه چرخش استخوان تیبیوتارس ،

این استخوان حول محور طولی ، و معمولا در قسمت پائینی خود به سمت خارج میچرخد

و از این رو پای حیوان به بیرون منحرف شده و موجب اختلال یا نهایتا عدم توانایی در حرکت پرنده می شود.

عواملی نظیر ژنتیک ، رشد سریع ، فقدان حرکت و عدم تعادل در جیره غذایی و نیز برخورد به موانع

و افتادن مکرر در آبخوری و دان خوری ها در ایجاد یا تشدید این عارضه موثرند.

توقف حرکت سنگدان

انقباضات سنگدان متوقف شده و هیچ غذایی به روده ها نمی رسد

به همین دلیل پرنده با این که معده اش پر از غذاست ولی گرسنه است.

از عوامل زمینه ساز آن ، دمای پائین محیط ، آسیب جداره معده بر اثر اجسام خارجی ،

و مشکلات رفتاری می باشد.از نظر بالینی رشد پرنده متوقف شده و وزن آن به مرور کاهش می یابد.

در کالبد گشایی لاغری شدید مشاهده می شود. سنگدان دچار هایپروتروفی کویلین شده ،

پیش معده ممکن است پر یا خالی باشد ، ولی انباشتگی ندارد ، روده کوچک معمولا خالی است

و مخاط آن دچار احتقان می باشد. درمان بیماری شامل حذف عوامل مستعده ،

خوراندن محلول های پر انرژی به پرنده و یا تحریک حرکات دستگاه گوارش است.

انباشتگی

تجمع غذا و یا جسم خارجی در پیش معده و انسداد آن و در نتیجه اختلال در حرکات دستگاه گوارش می باشد.

این مشکل بیشتر در ارتباط با عدم شناخت محیط ، استرس و عدم تشخیص غذا مشاهده می شود .

علائم بالینی مشابه علائم توقف سنگدان است و سنگدان و روده پر از شن در هنگام لمس مشهود است .

در کالبد گشایی لاغری مفرط ، هایپرتروفی لایه ی کویلین ، وجود اجسام خارجی و شن ریزه

در روده ها و سنگدان مشاهده می شود. بسیاری از مواد انباشتگی با شست و شوی معده و استفاده از

ترکیبات ملین درمان  می گردد . پیشگیری از این مشکل با کاهش استرس های رفتاری و کاهش دسترسی

پرنده به اجسام خارجی اتفاق می افتد.

آنتریت و آنتروتوکسمی

اختلال در استقرار فلور طبیعی دستگاه گوارش و یا تخریب آن بر استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک ها

میتواند به آنتریت شود .از دیگر عوامل آنتریت میتوان به تغییر ناگهانی جیره ، که خود موجب کاهش

مصرف غذا می شوند اشاره کرد. عوامل محیطی به ویژه سرما تاثیر زیادی در بروز آنتریت دارند.

مشکلات رفتاری مانند ناآشنایی به محیط و مدفوع خواری بیش از حد که بر اثر تشخیص دیر هنگام

غذا ایجاد می شود نیز می تواند در بروز آنتریت موثر باشد. عفونت های اولیه باکتریایی مثل سالمونلا ،

کلبسیلا ، کمپیلوباکتر ، کلستریدیوم پرفرینجنس ، ویروس ها مثل آنفلوآنزا و کرونا ویروس تک یاخته ها

مثل کریپتوسپوریدیوم و هیستوموناس مله آگریدیس عامل بروز آنتریت است.

جوجه های مبتلا بسیار بی حال بوده و بیماری ممکن است به سرعت در میان کل جوجه ها انتقال یابد .

در صورتی که تنها روده کوچک درگیر باشد ، هیچ علامتی از اسهال مشاهده نمیشود.

در کالبد شکافی درجات مختلفی از التهاب در روده مشاهده میشود.

تشخیص قطعی این عارضه از طریق آزمایش باکتری شناسی و نیز مطالعات بافت شناسی صورت می گیرد .

درمان هم براساس نتایج تست آنتی بیوگرام انجام می شود.

توجه به عواملی مثل تثبیت فلور دستگاه گوارش با استفاده از پروبیوتیک ها منجر به کاهش احتمال

بروز آنتریت میشود. کلستریدیوم پرفرینجنس جز فلور نرمال دستگاه گوارش شترمرغ است.

ایجاد اختلال در فلور طبیعی روده در اثر عواملی مانند ، تغییر ناگهانی جیره ، استفاده از داروهای ضد انگل ،

و استرس موجب تکثیر بی رویه این باکتری ها و تولید سموم در سطح بیماری زا می گردد.

کلستریدیوم پرفرینجنس تیپ A ، کلستریدیوم دیفیسل ، کلستریدیوم سوردلی در عفونت های کلستریدیایی

در شترمرغ معمولترند . در کالبد گشایی علائمی از تورم سروزی یا هموراژیک در قسمت های مختلف روده

دیده می شود. کلستریدیوز از طریع مصرف آنتی بیوتیک درمان می گردد.

برای پیشگیری فلور طبیعی دستگاه گوارش را در حالت نرمال نگه داشته و از تغییر ناگهانی جیره

و دیگر استرس ها جلوگیری کرد . همچنین استفاده از واکسن آنتروتوکسمی بدلیل نبود سویه غالب

عامل بیماری در شترسانان ، در این واکسن تاثیر چندانی در کنترل و جلوگیری از بیماری نخواهد داشت.

شاربن

عامل آن باسیلوس آنتراسیس می باشد و شترمرغ تنها پرنده حساس به این بیماری می باشد.

این بیماری شترمرغ به سه شکل پوستی ، تنفسی و گوارشی مشاهده می شود و باعث بزرگ

شدن طحال ، بزرگ شدن کبد و خون ریزی در قسمت های مختلف بدن می شود .

اما در شترمرغ به دو شکل مرگ ناگهانی و تب شاربن بروز می کند.

راه انتقال آن از طریق بلع اسپورهای این باکتری است.

تشخیص براساس گرفتن اسمیر از خون و یا مایع ادم می باشد.

درمان ندارد و باید به روش کاملا بهداشتی لاشه را معدوم کرد.

برای پیشگیری از واکسن زنده از سویه بدون کپسول استفاده می شود.

آسپرژیلوزیس

آسپرژیلوس نایجر  و فومیگاتوس مهمترین عامل این بیماری در شترمرغ هستند.

جوجه ها به این بیماری شترمرغ حساسیت بیشتری دارند ، در پرندگان مسن هم دیده میشود

ولی این پرندگان مقاومت بیشتری دارند.

علائم این بیماری شترمرغ  شامل قطع مصرف خوراک ، دیسترس های تنفسی ، سرفه التهاب و

تورم چشم ها می باشد. پرنده با استنشاق اسپورهای قارچ که در بستر یا خوراک آلوده حضور دارند

،مبتلا می شود. در کالبد گشایی از پرنده ندول های متمایل به زرد در ریه ها ، نای ، برونش و احشا

دیده می شود. همچنین می توان در پرنده زنده با استفاده از گوشی پزشکی در قسمت جلوی حفره

شکمی صداهای غیر طبیعی را شنید. درمان قطعی وجود ندارد و باید سطح امنیت زیستی و بهداشت

را در مزرعه افزایش دهیم.

بیماری های جوجه های جوان

عفونت بند ناف ، عفونت کیسه زرده و عدم جذب آن شایعترین موارد درگیری در جوجه هاست

که در اثر عواملی مانند عفونت های باکتریایی ، دمای بالای انکوباسیون ، رطوبت بالا ، عدم تحرک ،

قرار گرفتن جوجه ها بر روی بستر سرد سیمانی بخصوص در طول شب و عدم دسترسی به آب و غذا ایجاد می شود.

این جوجه ها از نظر بالینی ضعیف هستند و کیسه زرده جذب نشده را می توان با دست لمس کرد.

در کالبد گشایی کیسه زرده نسبت به سن آن بزرگ و ملتهب است و محتویات آن دچار تغیر رنگ شده است.

بهترین کار استفاده از روش های پیشگیرانه برای جلوگیری از بروز عفونت های کیسه زرده می باشد.

استفاده از بستر تمیز در آشیانه های تخم گذاری ، جمع آوری هر چه سریعتر تخم ها ،

ضد عفونی صحیح تخم ها ، ضد عفونی ناف جوجه ها در هنگام تولد می تواند در کاهش موارد بیماری کمک کننده باشد.

نیوکاسل

این بیماری توسط یک ویروس بیماری زا از جنس پارامیکسوویروس سروتیپ ۱ ایجاد می شود.

همچنین پارامیکسوویروس سروتیپ ۷ هم از این پرنده جدا شده است.

اولین بار این بیماری در سال ۱۹۵۰ در شترمرغی در باغ وحش تشخیص  داده شد.

این ویروس از طیور صنعتی یا وحشی به شترمرغ سرایت می کند و موجب بروز علائم عصبی تحت حاد

تا مزمن در تعداد محدودی از شترمرغ ها میگردد.

علائم عصبی نسبت به گوارشی و تنفسی غالب هستند و شامل کج شدن ملائم سر ،

تکان های مکرر سر ، تیک های عضلانی گردن و نهایتا عدم توانایی در بلند کردن سر می باشد .

به نظر می رسد شترمرغ با افزایش سن نسبت به این بیماری مقاومت کسب می کند .

جداسازی و شناسایی ویروس تنها از راه تشخیص قطعی بیماری است. برای تشخیص از HI و ELISA

می توان استفاده کرد. جهت پیشگیری استفاده توام از واکسن کشته و زنده می تواند موثر باشد.

آنفولانزا

این بیماری می تواند انواع گونه های وحشی و اهلی پرندگان را درگیر کرده و توسط آنها منتقل شود.

جوجه ها حساسیت بیشتری نسبت به پرندگان بالغ دارند .

از نظر علائم بالینی مواردی مثل بی حالی شدید ، ترشحات چشمی ، علائم تنفسی و نیز ادرار سبز به چشم می خورد.

در کالبد گشایی درگیری کبد و قسمت های مختلف دستگاه گوارش و تنفس مشاهده می شود.

سویه H6N2 به صورت اختصاصی از شترمرغ جدا شده است.

واکسن های مورد استفاده جهت پیشگیری باید از سویه اختصاصی ساخته شود تا کارایی لازم را داشته باشد.

ولی در عمل به دلیل تکثیر و جهش ژنتیکی این ویروس ، عملا این موضوع را غیر ممکن می سازد.

درماتیت

عفونت های قارچی پوست ممکن است بر اثر Aspergillus spp , Microsporumgypseum , Trichophytonspp ایجاد شوند .

رطوبت بالا ، استرس ، ضعف از عوامل مستعد کننده هستند.

ضایعات ring worm به صورت ردیفهایی از ضایعات مدور کوچک در نقاط مختلف پوست دیده می شود.

اثر زخم این ضایعات پوستی موجب کاهش کیفیت پوست پرنده میشود

برای درمان از محلول های ضد قارچ موضعی استفاده می کنند.

کاندیدیازیس

مهمترین عوامل قارچی درگیر  کننده قسمت فوقانی دستگاه گوارش است

و بیماری حاصل از آنها تراش نامیده می شود.

ضایعات حاصل از این مخمر به صورت ایجاد یک غشای کاذب زرد رنگ در مخاط حلق دیده می شود.

درگیری پیش معده و سنگدان با عواملی نظیر مخمرها ، Aspergillus , Mucor  و سایر قارچ های که

به غشای کویلین و یا گاهی مواقع به لایه مخاطی نفوذ می کنند موجب توقف حرکات گوارشی

این اندام ها می گردند . با این حال گاهی اوقات عفونت هایی قارچی به صورت ثانویه و در پی توقف

حرکات معده ، بخصوص در پی مصرف آنتی بیوتیک ایجاد می گردد.

وجود قارچ را می توان با آزمایش کشت قارچ به اثبات رساند برای درمان می توان از داروهای ضد قارچ استفاده کرد.



دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *