مکمل های معدنی دام و طیور
مکمل های معدنی دام و طیور
یکی از نیازهای اصلی بشر تامین غذا است که با رشد بسیار زیاد جمعیت مشکلاتی را به همراه داشته است .
همین امر باعث شده تا تمام کشورهای دنیا به دنبال تولید مواد غذایی با کیفیت باشند .
در کشور ما نیز در سال های اخیر توجه ویژه ای به پرورش دام و طیور شده است .
یکی از مهم ترین مسائلی که باید در هنگام پرورش به آن توجه داشت تامین خوراک است .
استفاده از غذای با کیفیت و مناسب تاثیر بسیار زیادی بر رشد دام و طیور و
کاهش هزینه های مراکز پرورش دارد .
تمام حیوانات به مقادیر معینی از مواد مغذی نیاز دارند که اگر به حد کافی و متعادل دریافت نکنند ؛
در وضعیت نامناسب تغذیه ای قرار خواهند گرفت .
در چنین وضعیتی ، بازدهی رشد و سلامت آنها دچار اختلال می شود .
اگذ اختلالات تغذیه ای شدید باشد ، ممکن است حتی به مرگ حیوان منجر شود .
تامین مواد مغذی برای حیوان ، از طریق مواد خوراکی است .
خوراک ها از نظر کیفیت فیزیکی و مواد مغذی تنوع بسیار زیادی دارند .
ارزش غذایی یک ماده خوراکی مشخص ممکن است از منطقه ای به منطقه دیگر بسیار متغیر باشد .
برای تامین احتیاجات غذایی حیوانات مزرعه ای در مرحله اول نیاز به شناخت مواد مغذی مورد نیاز
حیوان در وضعیت های مختلف نگهداری ، تولید و غیره است و در مرحله بعد
نیاز به شناخت مواد خوراکی و ترکیبات مغذی موجود در آنها خواهد بود .
در این صورت است که امکان تامین جیره های متعادل فراهم خواهد شد .
بنابراین توجه به افزایش راندمان تولید حیوانات مزرعه ای
زمینه ی پژوهش و تحقیق در مورد شناخت و تعیین
احتیاجات غذایی دام و نیز شناخت اقلام خوراکی و ارزش غذایی آنها را فراهم ساخت
با توجه به اینکه بیشترین سهم هزینه پرورش دام و طیور را تغذیه به خود اختصاص میدهد
(۶۰ تا ۷۰ درصد هزینه ها ) بنابر این تولید بالا با هزینه کم ،
بدون تغذیه صحیح و علمی امکان پذیر نیست و این خود مستلزم تشخیص احتیاجات غذایی دام و
شناخت ترکیبات خوراک از نظر مواد مغذی است .
مکمل های معدنی خوراک دام و طیور
عناصر معدنی در سیستم تغذیه حیوانات نقش مهمی ایفا می کند و بنابراین برای رشد طبیعی ، تولید و سلامتی لازم است .
همچنین مواد معدنی در بافت های بدن نقش ساختمانی ، کاتالیزوری و فیزیولوژیکی را هم بر عهده دارند .
افزودن مواد معدنی به صورت مکمل خوراک دام و طیور ، برای جلوگیری از کمبود مواد معدنی صورت می گیرد .
امروزه تغذیه دام ها بر پایه پسماندهای کشاورزی و علوفه هایی مثل کاه و سیلوی ذرت رواج دارد .
این منابع غذایی حاوی سطوح کمی از پروتئین و دارای مواد معدنی با قابلیت هضم پایین هستند .
تنظیم احتیاجات غذایی گاوهای شیری بر مبنای توصیه های NRC در اغلب موارد جوابگوی نیازهای آنها نیست .
معمولا از مکمل های معدنی و ویتامینی برای رفع کمبودها ، در خوراک دام استفاده می شود .
مخصوصا در جیره دام های شیرده ، نیاز به مکمل ها جدی تر است .
علاوه بر این ، مواد مغذی موجود در مکمل های خوراک دام ، می توانند سبب هضم و جذب بهتر ترکیبات جیره پایه نیز بشوند .
مواد معدنی مورد نیاز دام ها به دو گروه طبقه بندی شده اند :
الف – مواد معدنی پر مصرف ( ماکرو ) : غلظت این مواد در اجزای بیش از ۱۰۰ PPM است . مانند کلسیم ، فسفر ، منیزیم ، سدیم ، کلر ، پتاسیم و گوگرد .
ب – مواد معدنی کم مصرف ( میکرو ) : غلظت این مواد در اجزای خوراک کمتز از ۱۰۰ PPM است . مس ، روی ، منگنز ، آهن ، کبالت ، ید ، سلنیوم ، ، کروم ، مولیبدن ، فلور ،
آرسنیک ، نیکل ، وانادیم در این دسته قرار می گیرند .
در جیره غذایی طیور کمبود مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر سبب اختلال در توسعه استخوان ها ، کاهش رشد و ضعف پوسته تخم مرغ می شود .
این کمبودها با استفاده از مکل هایی مانند دی کلسیم فسفات ( حاوی ۱۷٫۵ درصد فسفر و ۲۴-۲۲ درصد کلسیم ) ، و کربنات کلسیم و پودر صدف ( ۴۰-۳۷٫۵ درصد کلسیم خالص ) تامین می شود .
مهم و رایج ترین مکمل های معدنی خوراک دام و طیور :
کربنات کلسیم :
کلسیم یکی از عناصر ضروری برای حیات تمام موجودات زنده است که نقش استخوان سازی ، بهبود سیستم گوارشی و تنظیم فرآیند های زیستی را بر عهده دارد .
استفاده از کربنات کلسیم در خوراک دام و طیور ، کاربردی ترین و ارزان ترین روش جهت تامین نیاز کلسیم در گله های دامی و مرغداری هاست .
بنتونیت ( محصول توس بایندر و پلت پلاس ) :
بنتونیت خوراکی ( بنتونیت فرآوری شده خوراک دام و طیور ( محصول توس بایندر–پلت پلاس ) ) نوعی خاک رس چند وجهی است
که هر دو حالت بنتونیت کلسیم دار و بنتونیت سدیمی برای مصرف خوراکی دام و طیور مناسب است.
بنتونیت ( توس بایندر – پلت پلاس) معمولا برای خوراک سازی مصرف شده و یا به عنوان توکسین بایندر در سیلوهای نگهداری جیره دام و طیور استفاده می شود و دو نقش اساسی دارد .
اولا به عنوان یک ماده میکروب کش و گندزدا در خوراک دام و سیستم گوارش حیوان عمل کرده و ثانیا با دارا بودن ریز مغذی های مختلف به رشد و افزایش وزن گله کمک می کند .
بنتونیت (توس بایندر – پلت پلاس ) نه تنها برای تغذیه دام در گاوداری و مراکز پرورش گوسفند کاربرد دارد ، بلکه به عنوان خوراک طیور در مرغداری ها نیز مصرف می شود.
با این تفاوت که از بنتونیت می توان برای خشک و تمیز نگهداشتن بستر طیور نیز استفاده کرد .
از جمله خواص بنتونیت ( توس بایندر – پلت پلاس ) در خوراک دام و طیور می توان به دفع فلزات سنگین و سموم قارچی ایجاد شده در جیره غذایی اشاره کرد .
حتی از بنتونیت (توس بایندر – پلت پلاس) به دلیل خاصیت جذب آب و مایعات توسط آن ،
می توان برای خشک نگه داشتن بستر طیور و در نتیجه گندزدایی محیط بهره برد .
آهک :
سنگ آهک دارای ۳۵ تا ۳۸ درصد کلسیم است ، میزان فلوئور آن باید کم باشد . سنگ آهک به صورت پودری به خوراک جوجه ها و طیور تخم گذار اضافه می شود .
صدف ( معدنی و دریایی ) :
پودر صدف یکی از فرآورده های حاصل از موجودات دریایی و منبع بسیار خوب کلسیم است
که به صورت معدنی نیز تولید می شود و حاوی ۳۸% کلسیم است .
این پودر برای جوجه های گوشتی و طیور تخم گذار بسیار مفید و کارآمد است .
نمک :
نمک منبع تامین سدیم و کلر است . وجود کمی نمک در جیره ضروری است ولی مقدار نمک در جیره مرغ نباید بیشتر از نیاز باشد .
نمک با کیفیت امری مهم در تغذیه دام و طیور جهت افزایش وزن مناسب دام ، بهینه سازی تولید شیر
و افزایش سلامت کلی دام با انتخاب میزان خلوص نمک می باشد .
طعم بهتر خوراک دام و طیور ، مدیون افزودن نمک دام دانه بندی شده به آن است
که علاوه بر بهبود طعم ، تامین سدیم مورد نیاز بدن را نیز بر عهده دارد .
سنگ نمک مصرفی توسط دام به دلیل رطوبت پایین ، موجب ماندگاری طولانی گردیده و در جلوگیری از شیوع بیماری های میکروبی و گوارشی نقش بسیار موثری ایفا می کند .
جوش شیرین ( بیکربنات سدیم ) :
بی کربنات سدیم یا جوش شیرین ( NaHCO3 ) دارای ۲۷٫۹ ۵ سدیم و ۷۱٫۹۹ % بی کربنات بودده و فاقد یون کلر است .
در جیره مرغ برای حفظ تعادل آنیون و کاتیون و به منظور تامین سدیم استفاده می شود و
همچنین در جیره گاوهای شیری به عنوان بافر مصرف دارد .
بی کربنات سدیم یا جوش شیرین ، یک ترکیب شیمیایی با کاربردهای فراوان در تغذیه دام و طیور می باشد .
اکسید منیزیم :
اکسید منیزیم ماده ای سفید رنگ و جاذب رطوبت بوده و از فرآوری و خالص سازی کربنات منیزیم معدنی به دست می آید .
از آنجایی که منیزیم در بیشتر واکنش های ضروری بدن شرکت دارد ،
عنصری مهم در خوراک دام و طیور محسوب می شود .
کاهش هزینه بافری ، افزایش چربی شیر ، بهبود هضم نشاسته و
کاهش اسیدوز و لنگش از دیگر اثرات مثبت استفاده از
اکسید منیزیم در جیره گاوهای شیری است ؛ و افزودن آن به جیره مرغ تخمگذار باعث بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ می شود.
اکسید منگنز :
اکسید منگنز با فرمول شیمیایی MnO2 ، MnO به شکل پودری خاکستری رنگ است .
اکسید منگنز یکی از رایج ترین ترکیباتی است که بطور گسترده در صنعت خوراک دام و طیور به عنوان مکمل غذایی دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد
این عنصر بوسیله پروتئین خاصی به نام ترانس منگابین در خون جابجا می شود و کمبود آن باعث کاهش رشد،
تاخیر در تشکیل استخوان ، اختلال در تولید مثل و عوارض عصبی می گردد و
در طیور باعث تغییر شکل و پهن شدن مفاصل می شود
و در جوجه ها ، دیرتر از پوسته تخم در می آیند و بدن آنها متورم و پاها نیز کوتاه می شوند .
کمبود این عنصر در حیوانات ماده باعث اختلال فعالیت تخمدان و
در حیوانات نر عقیم شدن و در دستگاه عصبی آن ها نیز تاثیر می گذارد .
پودر گوشت :
پودر گوشت یکی از محصولات کشتارگاهی است و در حدود ۵۵ درصد پروتئین خام دارد .
میزان متیونین ، سیستئین و تریپتوفان آن کم و لیزین بالا است .
میزان انرژی پودر گوشت به میزان چربی موجود در آن بستگی دارد و
میزان مصرف پودر گوشت به طور متوسط ۵ تا ۷ درصد و حداکثر ۱۰ درصد است .
آهن :
از مکمل های کم مصرف و مهم در جیره خوراک دام و طیور است .
آهن نقش بسیار تخصصی در بدن تمام حیوانات دارد و بخشی از پروتئین هموگلوبین و میوگلوبین در سلول های ماهیچه ای است.
آهن دارای سرعت سوخت و ساز بالایی در جوجه هاست و باید به شکل کاملا قابل دسترس در جیره حیوان بر اساس نیاز روزانه تامین شود.
آنزیمیت :
آنزیمیت پودری به رنگ کرم ، بدون بو از انواع زئولیتها است .
این ماده در جیره غذایی حیوانات ( دام ، طیور ، آبزیان ) به عنوان ماده افزودنی مصرف می شود .
امروزه قارچها و سموم حاصله از مهم ترین عوامل بیماری زا در حیوانات می باشد ،
آنزیمیت با جذب این سموم می تواند موجبات سلامت و بهبود مواد غذایی را فراهم سازد .
این ماده معدنی علاوه بر خوراک دام و طیور در خوراک و محیط آبزیان نیز نقش حائز اهمیت دارد .
دی کلسیم فسفات :
دی کلسیم فسفات و یا به اختصار DCP
از واکنش اسید فسفریک با کربنات کلسیم تهیه می شود .
این نمک حاوی دو عنصر حیاتی فسفر و کلسیم برای دام و طیور است که در ساخت و ساز سیستم حیوانات نقش اساسی را بازی می کند.
شکل ظاهری این نمک به شکل گرانول است که در جیره غذایی دام و طیور به صورت افزودنی اضافه و به صورت دان جهت خوراک دام و طیور مصرف می گردد.